Opłata cukrowa – zmiany regulacji i orzecznictwo sądów wynikiem ponad rocznego stosowania przepisów o podatku od napojów słodkich

Przepisy regulujące kwestie opodatkowania opłatą cukrową obowiązują już od ponad dwóch lat. Stosowanie ich w praktyce okazało się być niełatwe. W tym czasie pojawiło się szereg wątpliwości interpretacyjnych, dotyczących poszczególnych rozwiązań, do których rozwiązania odmiennie podchodziły organy podatkowe oraz podatnicy. Z tego względu ustawodawca w 2023 r. zdecydował się na szereg zmian, które mają dostosować przepisy do praktycznych aspektów obrotu.

Z uwagi na szereg wątpliwości co do stosowania przepisów dotyczących opłaty cukrowej, podatnicy występowali z wnioskami o wydanie interpretacji indywidualnych. Niejednokrotnie jednak rozstrzygnięcia organów podlegały kontroli sądów administracyjnych, które zajmowały odmienne od nich stanowisko.ż

Zmiana regulacji planowana na 2023 r. – nowe ułatwienia

Od stycznia 2021 r. na przedsiębiorców zajmujących się produkcją i sprzedażą napojów słodzonych został nałożony nowy podatek w postaci opłaty cukrowej. Jej celem, zgodnie z założeniami ustawodawcy, było zniechęcenie konsumentów do nabywania i spożywania wysokosłodzonych napojów, a tym samym – zmiana sposobu produkcji tych produktów, poprzez zmniejszenie ilości cukru i substancji słodzących.

Regulacje wprowadzone w tym zakresie są jednak ogólnikowe i nie uwzględniają złożonych kwestii dotyczących produkcji i obrotu określonymi produktami. Dodatkowo, procedura poboru podatku okazała się być dla podatników problematyczna i niejasna. Odpowiedzią na pojawiające się problemy praktyczne miała być nowelizacja przepisów.

Wraz z końcem 2022 r. Ministerstwo Finansów przedstawiło kolejny projekt nowelizacji omawianych przepisów. Ustawa zakłada zmniejszenie sankcji i zróżnicowanie kar w zależności od rodzaju uchybienia, jakiego dopuścił się podatnik. W propozycjach zmian znalazło się również przeniesienie obowiązku zapłaty z podmiotów sprzedających napoje słodzone detalicznie na producentów, importerów i nabywców w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Dla tych, którzy dokonują dostawy do krajów UE przewiduje się z kolei zwrot opłaty. 

Co więcej, Ministerstwo postuluje rozszerzenie i doprecyzowanie pojęcia „dostawy” na potrzeby opłaty cukrowej. Z kolei zwolnieniem z opłaty objęte zostaną koncentraty wykorzystywane do produkcji końcowego produktu, co ma na celu ostateczne przesądzenie, że opodatkowaniu podlega napój gotowy do spożycia.

NSA rozstrzyga – naturalny cukier nie podwyższa opłaty cukrowej

Planowana nowelizacja nie obejmuje swoim zakresem jednak aspektu regulacji, który wzbudza najwięcej wątpliwości, mianowicie opodatkowanie napojów, które nie są sokami 100%, a które zawierają cukry pochodzenia naturalnego, od całości zawartych w nich cukrów. Zdaniem organów podatkowych, przepisy w tym zakresie jasno wskazują, że niezależnie od pochodzenia cukru w napoju, a więc nawet, gdy jest to słodycz pochodząca z fermentacji owoców, opodatkowaniu podlega jego całkowita ilość w danym napoju – zarówno pochodzenia naturalnego, jak i tych dodanych przez producenta.

Zagadnienie to stało się przedmiotem postępowania podatkowego, które doczekało się rozstrzygnięcia przez Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt III FSK 934/22). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił bowiem skargę na interpretację indywidualną organu podatkowego w przedmiocie opłaty od środków spożywczych. Sąd I instancji zwrócił uwagę, że art. 12f ust. 1 ustawy, który określa sposób ustalenia wysokości opłaty, posługuje się pojęciem „zawartości cukrów” w napoju. Termin ten odnosi się więc do łącznej ilości wszystkich cukrów w napoju, bez rozróżnienia ze względu na źródło ich pochodzenia.

Tym samym według organu podatkowego oraz sądu I instancji, Spółka będąca wnioskodawcą, która produkuje piwo smakowe bezalkoholowe, powinna obliczać wysokość opłaty od środków spożywczych od sumy ilości cukrów dodanych podczas produkcji oraz naturalnie powstałych w produkcie końcowym w procesie fermentacji.

Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił jednak uwagę, że art. 12f ust. 1 ustawy, który reguluje sposób ustalania podstawy opodatkowania opłatą od środków spożywczych, nie może być odczytywany w oderwaniu od zakresu przedmiotowego tej daniny, wynikającego z art. 12a ust. 1 w zw. z art. 12b ustawy.

Zgodnie bowiem z art. 12a ust. 1 w zw. z art. 12b ustawy, opodatkowaniu opłatą od środków spożywczych podlega wprowadzenie na rynek napoju lub syropu będącego środkiem spożywczym z dodatkiem jednej z substancji określonych w tym przepisie, z wyjątkiem substancji słodzących występujących w nim naturalnie.  

Z tego względu, jak wskazał NSA, ustalanie podstawy opodatkowania opłatą od środków spożywczych nie może być dokonane w oderwaniu od przedmiotu opodatkowania. Niewłaściwie bowiem przyjęto, że zawartość cukrów występujących w napojach naturalnie wpływa na wysokość przedmiotowej opłaty, podczas gdy ustawodawca jednoznacznie wyłączył je z zakresu opodatkowania.

Zdaniem NSA, niewłaściwe jest więc przyjęcie za podstawę opodatkowania całej zawartości cukru w napoju, również pochodzenia naturalnego. Cukry powstałe w napojach w wyniku fermentacji, mimo że podnoszą całkowitą zawartość cukru w produkcie spożywczym, nie mogą wpływać na wysokość podatku.

Wyrok ten wskazuje, że jednolita, niekorzystna dla podatników, interpretacja przepisów dotyczących opłaty cukrowej dokonywana przez organy podatkowe nie uwzględnia tak naprawdę celu wprowadzonej regulacji. Jak już wcześniej wspomniano, dodatkowa danina miała bowiem za zadanie skłonić konsumentów do rezygnacji z dosładzanych napojów. Z kolei na występowanie w napojach cukrów wytworzonych w procesie fermentacji producenci nie mają wpływu.

Sprzedaż napojów na gruncie regulacji opłaty cukrowej – stanowisko sądów administracyjnych

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, jedną z planowanych zmian w przepisach regulujących opłatę cukrową, jest doprecyzowanie, co należy rozumieć pod pojęciem sprzedaży na potrzeby opodatkowania opłatą cukrową. Dotychczasowa regulacja rodzi wątpliwości interpretacyjne – przedsiębiorcy nie wiedzieli w praktyce, które transakcje należy zakwalifikować jako sprzedaż, a które są wyłączone z opodatkowania. 

Problem ten stał się przedmiotem rozstrzygnięcia wydanego przez Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt III FSK 811/22. Skargę kasacyjną w niniejszej sprawie wniesiono od wyroku sądu administracyjnego, który zgodził się ze stanowiskiem organu podatkowego wyrażonym w interpretacji indywidualnej wydanej wobec wnioskodawcy, który sprzedawał napoje słodzone podlegające opłacie cukrowej. Skarżąca wskazała, że prowadzi szereg działań promocyjno-reklamowych, w ramach których wydaje napoje także nieodpłatnie. Aby z nich skorzystać, kontrahenci muszą spełnić określone warunki, np. osiągnięcie wymaganego poziomu obrotów w relacjach ze skarżącą, zakupu określonej liczby napojów.

Zdaniem NSA, analiza pojęcia „sprzedaż” prowadzi do wniosku, że każdorazowo mamy w takim przypadku do czynienia z przeniesieniem własności towarów za określony ekwiwalent, który nie we wszystkich przypadkach odzwierciedla cena wyrażona w pieniądzu. Ekwiwalent ten może bowiem polegać również na świadczeniach innego rodzaju, np. na bonusach powiązanych z rozliczeniem finansowym innych zakupów. Z kolei nieodpłatną dostawą towarów jest przeniesienie własności towarów nieobarczone żadnymi dodatkowymi warunkami możliwymi do zrównania z jakąkolwiek formą ekwiwalentności, w tym brak oczekiwania zachowania rodzącego po stronie nabywcy skutki finansowe. 

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazywany przez wnioskodawcę przypadek odnosi się do sytuacji, w której ekwiwalentem przekazania towaru na zasadach „gratisu” jest poniesiona przez kontrahenta cena sprzedaży określonej partii towaru.

Podsumowanie:

Zapowiadana przez Ministerstwo Finansów nowelizacja przepisów prawa w zakresie opłaty cukrowej ma stanowić odpowiedź na problemy praktyczne, które pojawiły się w ciągu dwóch lat stosowania regulacji dotyczącej opłaty cukrowej. Przepisy te od początku ich obowiązywania budziły wątpliwości interpretacyjne co do zakresu stosowania opłaty, a sama procedura opodatkowania prowadziła do praktycznych problemów w jej stosowaniu. 

Warto jednak wskazać, że Ministerstwo Finansów nie uwzględniło wszystkich postulatów przedstawicieli przedsiębiorców – pominięto chociażby wątpliwości podatników co do opodatkowania cukrów naturalnie występujących w napojach. W sytuacjach spornych o zgodności z prawem stanowisk organów podatkowych rozstrzygają sądy administracyjne, dlatego też ich rozstrzygnięcia stanowią niejako dodatkowy kierunkowskaz prawidłowego stosowania niejasnych regulacji.

Jeśli nie znajdujecie Państwo jednak odpowiedzi na pytania dotyczące stosowania opłaty cukrowej, warto zasięgnąć opinii specjalistów. Niewywiązanie się bowiem z obowiązku zapłaty opłaty cukrowej, a także zgłoszenia do organów podatkowych określonych transakcji, naraża Państwa na sankcje.