Miód pitny kusi nas nie tylko swoim smakiem, to napój o głębokim rodowodzie, a jego produkcja jest równie starożytna i fascynująca, jak sama historia miodu oraz kultura picia miodu. Ten tradycyjny napój jest wynikiem starannie przemyślanego procesu, który łączy w sobie umiejętności pszczelarzy i winiarzy. Teraz mamy świetny moment, żebym mógł Wam opowiedzieć więcej o tym szlachetnym tradycyjnym trunku, ponieważ w tej edycji Greater Poland poszerzyliśmy konkurs o ocenę właśnie miodów pitnych. Przyjrzyjmy się zatem różnorodności miodów pitnych.
Trochę historii
Miody pitne są napojami alkoholowymi wytwarzanymi z miodu. To tradycyjny trunek, który ma swoje korzenie w wielu kulturach na całym świecie. Wikingowie wypili miód pitny znaleziony w grobie króla Haralda II, datowany na około 500 rok n.e. W starożytnym Egipcie miód był głównym składnikiem trunku nazywanego „mjod,” który był popularnym napojem wśród faraonów. W nordyckiej mitologii, miodówka była napojem bogów, a także symbolem miłości i jedności. W różnych kulturach miody pitne były używane w ceremoniach ślubnych, obrzędach inicjacyjnych i przy wielu innych okazjach.
W średniowiecznej Europie miód pitny stał się bardziej rozpowszechniony i był wytwarzany w klasztorach oraz przez rolników. Był też często stosowany w celach leczniczych. Miody pitne były cenione za swoje właściwości antyseptyczne i zdrowotne.
Polska miała długą tradycję produkcji miodu pitnego, a ta tradycja jest kontynuowana do dziś. W średniowiecznej Polsce miód pitny był spożywany zarówno na co dzień, jak i w trakcie różnych uroczystości, w tym wesel i ceremonii religijnych.
W miarę jak produkcja alkoholu stawała się bardziej przemysłowa, miód pitny stracił na popularności. Jednak w ostatnich latach obserwujemy renesans tego tradycyjnego napoju. Coraz więcej osób interesuje się domową produkcją miodów pitnych, eksperymentując z różnymi odmianami, smakami i recepturami.
A jakie możemy wyróżnić rodzaje miodów pitnych?
Różnorodność smaków i technik produkcji
Miody pitne różnią się smakiem, gęstością i mocą alkoholu, a ich różnorodność jest ogromna. To co łączy je wszystkie to to, że wytwarza się je z wody, miodu oraz drożdży. Zacznijmy od podstawowego podziału miodów pitnych na słodki, półsłodki i wytrawny. Tak nie mylicie się, wbrew pozorom miód pitny może być jak najbardziej wytrawny! Możemy też podzielić miody ze względu na ich moc, dzieląc je na miody lekkie oraz mocne.
W związki z piękną i bogatą historią miodosytniczą Polski posiadamy własny tradycyjny podział miodów pitnych. W Polsce dzielimy miody pitne ze względu na ich gęstość, określając ilość porcji wody na jedną porcję miodu. W ten sposób przy 3 porcjach wody na 1 porcję miodu mamy czwórniaczka. Przy 2 porcjach wody na 1 porcję miodu mamy trójniaczka. Przy 1 porcji wody na 1 porcję miodu mamy dwójniaczka. A przy połowie 1 porcji wody na 1 porcję miodu mamy półtoraka. W ten sposób możemy również zdefiniować na przykład półdwójniaczka czy piątniaczka i szóstniaczka. Z każdą porcją wody którą mniej dodajemy do miodu, nasz miód pitny staje się gęstszy, bardziej tęgi, mocniejszy i słodszy.
Do miodów pitnych możemy dodać różne dodatki, biorąc to pod uwagę dzielimy je na miody pitne z owocami oraz z przyprawami. W miodach z dodatkiem owoców możemy między innymi wyróżnić cyser (z jabłkami) czy pyment (z winogronami). Poza tymi dwoma rodzajami można dodać różne owoce jagodowe jak jeżyny czy maliny czy owoce pestkowe jak wiśnie, śliwki. Charakter owoców wpływa na smak miodu pitnego sprawiając, że będzie bardzie słodki lub kwaśny, lekki – rześki lub cięższy – mulący.
Poza miodami owocowymi jak już wspomniałem wyróżniamy również miody z przyprawami, określamy je mianem Metheglinu. Goździki, cynamon, imbir, anyż, wanilię? Co wymyślimy możemy dodać i eksperymentować. Przyprawy nadają mu unikalny smak i aromat. Możemy również połączyć ze sobą owoce i przyprawy, dodać ziół, kwiatów lub ostrych papryczek. Kawa w miodzie pitnym? Kakao? Eksperymentujmy. Jak zawsze ogranicza nas tylko wyobraźnia miodosytnika. Ale jak w ogóle wytwarza się miód pitny?
Zbieranie Miodu
Proces produkcji miodu pitnego zaczyna się od zbierania miodu, który jest jego głównym składnikiem. Zazwyczaj wykorzystuje się miód kwiatowy, choć istnieją różne odmiany miodu, które mogą dodać różnorodności smaku. W Polsce popularne są miody lipowe, rzepakowe czy bardzo charakterystyczne spadziowy, kasztanowy czy gryczany. Jednak w określonych miejscach świata pszczoły wytwarzają miód odmianowy z wielu naprawdę intrygujących roślin. Tuż za naszą wschodnią granicą popularny jest miód słonecznikowy, w Meksyku mocno wyróżniający się jest miód guajillo uzyskiwany z kwiatów ostrych papryczek ale także miód z agawy. Ciekawe są też miody z kwiatów owocowych, na przykład z jagód, jeżyn czy maliny. Pszczelarze zbierający miód z uli całego świata, natrafiają naprawdę na prawdziwe perełki smakowe.
Fermentacja
Fermentacja jest kluczowym etapem w produkcji miodu pitnego. Podobnie jak w przypadku piwa, miód pitny musi ulec fermentacji, aby stać się alkoholowym trunkiem. Wykorzystujemy w tym celu szlachetne szczepy drożdży. Fermentacja miodu pitnego w odróżnieniu od piwa jest spokojniejsza i trwa znacznie dłużej. Burzliwy etap fermentacji w przypadku miodu pitnego może być mylący, ponieważ nie powinniśmy w jej trakcie spodziewać się głośnego i ostrego bulgotania w rurce fermentacyjnej. Podczas fermentacji miodu pitnego bąbel powietrza w rurce fermentacyjnej charakterystycznie bulgnie tylko 1-2 razy na minutę.
Proces burzliwej fermentacji w zależności od miodu i gęstości nastawu może trwać od 4-6 tygodni do nawet kilku miesięcy. Miód pitny ze względu na wysoką zawartość ekstraktu początkowego jest znacznie bardziej wymagający podczas fermentacji. Dla drożdży jest to trudne środowisko do pracy i niezbędna okaże się dla nich pomoc. Nastawiając miód pitny musimy pamiętać o odpowiednim do fermentacji pH nastawu oraz o uzupełnianiu pożywki dla drożdży. Zapewni to odpowiednie warunki drożdżom i przebieg fermentacji będzie prawidłowy.
Dojrzewanie
Po zakończeniu fermentacji burzliwej miód pitny rozpoczyna proces dojrzewania, w którym jego smak i aromat się układa i kształtuje. To wtedy znikają niepożądane aromaty pochodzące z surowego miodu oraz jego fermentacji. W zależności od gęstości nastawu oraz rodzaju użytego miodu ten czas będzie się różnił. Miody pitne o niższej zawartości ekstraktu początkowego wymagają mniejszej ilości czasu na dojrzewanie, a o wyższym ekstrakcie początkowym dłuższego czasu.
Nasze rodzime czwórniaki oraz miody o niższej gęstości będą wymagały krótszego czasu dojrzewania, często wystarczy im od 8 do 12 miesięcy. Trójniaki będą potrzebowały conajmniej 1,5 roku leżakowania a najlepsze będą po upływie 3 lat. Dla piwowarów taki czas leżakowania trunku robi wrażenie. Skoro 3 lata wydają się długie to czas dojrzewania dwójniaków i półtoraków wychodzi już poza naszą wyobraźnię. Dwójniaki najlepiej, żeby leżakowały przynajmniej 5 lat a półtoraki 8-10 lat! Sam posiadam w swoich zbiorach miody pitne, które nastawiałem jeszcze w 2015 roku!
Miodosytnie tradycyjnie przechowywały miód pitny w beczkach drewnianych lub ceramicznych, które nadawały subtelne nuty smakowe. W przypadku nowoczesnych metod produkcji, miód pitny może być przechowywany w stalowych zbiornikach nierdzewnych.
Zdrowotne korzyści miodów pitnych
Gdy uznamy, że dany miód pitny już odpowiednio dojrzał, następuje pora by rozlać go do butelek. Nam nie pozostaje nic innego jak delektować się jego wybornym smakiem. Pamiętajmy również o tym, że oprócz swojego doskonałego smaku, miody pitne mają także pewne zdrowotne korzyści. Miód jest bogaty w antyoksydanty, które pomagają w walce z wolnymi rodnikami. Ponadto miody pitne są często postrzegane jako naturalne środki na przeziębienia i dolegliwości gardła. Nic tylko degustować na zdrowie!
Chcesz wiedzieć więcej?
- Dowiedz się więcej na temat piwa w starożytności oraz średniowieczu!
- Sprawdź inne teksty napisane przez Macieja Wentowskiego!
